ആധുനിക ചെ: സാമ്രാജ്യത്വ വിരുദ്ധതയുടെ പ്രതിരോധമുഖമായി പരമോന്നത നേതാവ് ആയത്തുല്ല അലി ഖാം‌നഇ

രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിന്റെ ചാരക്കൂട്ടിൽ നിന്ന് ലോകം വീണ്ടും ഉയർന്ന് വരുമ്പോൾ, ചരിത്രത്തിന്റെ പുതിയ അധ്യായം എഴുതപ്പെട്ടുകൊണ്ടിരുന്നു. തോക്കിന്റെ പൊടി മാഞ്ഞെങ്കിലും സാമ്രാജ്യത്വത്തിന്റെ നിഴൽ ഭൂമിയെ വിട്ടുമാറിയില്ല. ആയുധങ്ങളാൽ അല്ല, സാമ്പത്തികവും രാഷ്ട്രീയവുമായ കുടിലശക്തികളാൽ, അമേരിക്കൻ സാമ്രാജ്യത്വം അനവധി രാജ്യങ്ങളുടെ മേൽ ചിറകു വിരിച്ചു. പുതുയുഗത്തിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യഗാനങ്ങൾക്കിടയിലും, ശക്തികളുടെ ഇരുമ്പുവളയം ഭൂമിയുടെ പല ഭാഗങ്ങളും മുറുക്കിക്കൊണ്ടിരുന്നു., ഭൂമിയും സമ്പത്തും രാഷ്ട്രീയ സംവിധാനങ്ങളും സ്വന്തമാക്കി, ഭീമൻ സൈനിക താവളങ്ങളിലൂടെ ലോകം മുഴുവൻ നിയന്ത്രിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. അത്തരത്തിൽ ഒരു സാഹചര്യത്തിൽ, അമേരിക്കയുടെ സൈനിക താവളത്തെ നേരിട്ട് ആക്രമിച്ച്, അവരുടെ അധികാരം വെല്ലുവിളിച്ച്, പോരാട്ടത്തിലൂടെ പ്രതിരോധം കെട്ടിപ്പടുക്കാൻ ധൈര്യം കാണിച്ച രാജ്യം ഒറ്റയൊന്നാണ്—ഇറാൻ. വിപ്ലവത്തിന്റെ ആത്മാവ് നിറഞ്ഞൊരു പോരാട്ടമായിരുന്നു. ലോകത്തിലെ സൂപ്പർ പവറായി സ്വയം പ്രഖ്യാപിച്ചിരുന്ന അമേരിക്കയെ അവരുടെ ‘അജയ്യത്വം’ തകർത്ത്, ജനങ്ങളുടെ വിശ്വാസവും ധൈര്യവും ആശ്രയിച്ചുകൊണ്ട് പോരാടിയ ആ നേതൃത്വത്തിന്റെ മുഖമാണ് അയത്തുല്ലാഹ് അലി ഖാം‌നഇ.

ചരിത്രത്തിലെ വിപ്ലവകഥകൾ നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്ന ഒരു സത്യം ഉണ്ട്—യഥാർത്ഥ വിപ്ലവം ഒരിക്കലും തോക്കുകളാലും കത്തികളാലും മാത്രം നിലനിൽക്കുന്നില്ല. അത് ജനങ്ങളുടെ മനസ്സിൽ തെളിഞ്ഞൊരു വിശ്വാസത്തോടും ആത്മീയ കരുത്തോടുമാണ് വളരുന്നത്. ചെ ഗുവേരയുടെ പേര് കേൾക്കുമ്പോൾ തന്നെ നമ്മൾ ഓർക്കുന്ന ചിത്രം, ഗെറില്ലായുദ്ധത്തിന്റെ, തോക്കിന്റെ, രക്തസാക്ഷിത്വത്തിന്റെ കഥയാണ്. എന്നാൽ ഖാമനെയി നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നതു വേറെയാണ്—വിപ്ലവം നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന പ്രതിരോധമാണ്, തലമുറകൾക്കപ്പുറം ജീവിക്കുന്ന ഒരു ആത്മീയ പാരമ്പര്യമാണ്. ചെ ഗുവേര മരണം മുതൽ അനശ്വരനായപ്പോൾ, ഖാം‌നഇ ജീവിച്ചിരിക്കെ തന്നെ അനശ്വരനായിത്തീർന്നുവെന്നത് ഈ രണ്ടുപേരുടെയും കഥയുടെ ഏറ്റവും വലിയ വ്യത്യാസമാണ്.

ഖാമനെയിയുടെ ജീവിതകഥ തന്നെ ഒരു മഹാകാവ്യമാണ്. 1939-ൽ മഷ്ഹദിലെ ഒരു സാധാരണ കുടുംബത്തിൽ ജനിച്ച ബാലൻ, ബാല്യത്തിന്റെ ആദ്യ പടികളിൽ തന്നെയാണ് ദാരിദ്ര്യത്തിന്റെ കഠിന മുഖം നേരിട്ടത്. അനീതി നിറഞ്ഞ സാമൂഹിക യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ, അവന്റെ ബാലഹൃദയത്തെ വേദനിപ്പിക്കുകയും, സാധാരണക്കാരുടെ വേദനകളോട് ചേർന്ന് ജീവിക്കാനുള്ള കരുത്ത് നൽകുകയും ചെയ്തു. മതപഠനത്തിലും സാമൂഹിക സേവനത്തിലും മുങ്ങിയിരുന്ന ആ ബാല്യം, പിന്നീട് അദ്ദേഹത്തിന്റെ വ്യക്തിത്വത്തെ കരുത്തുറ്റ നേതാവാക്കി വളർത്തി.

1950-60 കളിലെ ഇറാൻ, ഷാ മുഹമ്മദ് റസ പഹ്ലവിയുടെ ഇരുമ്പുഭരണത്തിൻ കീഴിലായിരുന്നു. സമ്പന്നരുടെ ആഡംബരജീവിതത്തിനും സാധാരണ ജനങ്ങളുടെ കഷ്ടപ്പാടുകൾക്കും ഇടയിലുണ്ടായിരുന്ന വിരോധം രാജ്യത്തിന്റെ സാമൂഹിക മുഖം രൂക്ഷമാക്കി. ഇറാനിലെ ആദ്യ പരമോന്നത നേതാവായിരുന്ന അയത്തുല്ലാഹ് റൂഹുല്ലാഹ് ഖൊമേനിയുടെ പ്രബോധനങ്ങൾ, യുവ ഖാമനെയിക്ക് ആത്മീയ അധിഷ്ഠാനവും രാഷ്ട്രീയ ദിശയും നൽകി.അതേസമയം, അമേരിക്കയും ബ്രിട്ടനും ചേർന്ന് എണ്ണസമ്പന്നമായ ഇറാനെ അവരുടെ സാമ്പത്തിക–രാഷ്ട്രീയ കളിസ്ഥലമാക്കി മാറ്റുകയായിരുന്നു. പാശ്ചാത്യ ഇടപെടലുകളും അഴിമതിയും ഭരണഘടനയെ കരളുറഞ്ഞ അവസ്ഥയിലാക്കുമ്പോൾ, സാധാരണ ജനങ്ങളുടെ ജീവിതം ദാരിദ്ര്യത്തിലും അസമത്വത്തിലും മുങ്ങി. ഈ സാഹചര്യത്തിലാണ് യുവ ഖാമനെയിയുടെ മനസ്സിൽ പ്രതിരോധത്തിന്റെ വിത്തുകൾ വേരുറച്ചത്.

ഖാമനെയി തടവറകളും പീഡനങ്ങളും നേരിട്ടു. ഷാ ഭരണത്തിനെതിരെ നടത്തിയ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്ക് പല തവണ അദ്ദേഹം അറസ്റ്റിലായി, നാടുകടത്തപ്പെട്ടു, ക്രൂരമായ പീഡനങ്ങൾ അനുഭവിക്കേണ്ടി വന്നു. എന്നാൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ മനസ്സ് ഒട്ടും തളർന്നില്ല. ശരീരത്തെ തകർക്കാനാകുമെങ്കിലും ആത്മാവിനെ അടിച്ചമർത്താനാവില്ലെന്ന് അദ്ദേഹം തെളിയിച്ചു.1979-ലെ ഇറാനിയൻ വിപ്ലവം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെട്ടപ്പോൾ, ഖാമനെയി മുന്നണിയിൽ നിന്നു. വിപ്ലവം വിജയിച്ച് രാജ്യം പുതിയ ഭൂപടത്തിലേക്ക് കടക്കുമ്പോൾ, അദ്ദേഹം ഒരു രാഷ്ട്രീയ നേതാവായി, ആത്മീയ മാർഗദർശകനായി, ജനങ്ങളുടെ പ്രതീക്ഷകളുടെ പ്രതീകമായി ഉയർന്നു.

1980-കളിൽ ഇറാൻ-ഇറാഖ് യുദ്ധം രാജ്യത്തെ തകർത്തുനിർത്തുമ്പോൾ, ഖാമനെയിയുടെ നേതൃത്വശേഷി രാജ്യത്തെ രക്ഷിച്ചു. യുദ്ധത്തിന്റെ ഇരുണ്ട കാലഘട്ടത്തിൽ അദ്ദേഹം ജനങ്ങളെ കരുത്തേകി, “പ്രതിരോധം തന്നെയാണ് ജീവിതം” എന്ന സന്ദേശം പ്രചരിപ്പിച്ചു. യുദ്ധം ഇറാനെ സാമ്പത്തികമായും സാമൂഹികമായും തകർത്തെങ്കിലും, ജനങ്ങളുടെ ആത്മവിശ്വാസം നിലനിർത്താൻ അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞു. പിന്നീട് 1981-ൽ പ്രസിഡന്റായും, 1989-ൽ സുപ്രീം ലീഡറായും അധികാരത്തിലെത്തിയപ്പോൾ, ഖാമനെയി ഇറാന്റെ മുഖം തന്നെ മാറ്റി. അദ്ദേഹം വെറും രാഷ്ട്രീയാധികാരം കൈകാര്യം ചെയ്തില്ല; മതവും സംസ്കാരവും ഉൾപ്പെടുന്ന സമഗ്രമായൊരു പ്രതിരോധസംവിധാനം ലോകത്തിന് മുന്നിൽ അവതരിപ്പിച്ചു.

ഖാമനെയിയുടെ ഏറ്റവും വലിയ ശക്തി soft power ആയിരുന്നു. അമേരിക്ക പോലെയുള്ള സാമ്രാജ്യത്വ രാജ്യങ്ങൾ ലോകത്തെ നിയന്ത്രിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത് സാമ്പത്തിക ഉപരോധങ്ങളും സൈനികാക്രമണങ്ങളും ആയപ്പോൾ, ഖാമനെയി ജനങ്ങളുടെ ആത്മവിശ്വാസത്തെയും മതവിശ്വാസത്തെയും ആശ്രയിച്ചാണ് പ്രതിരോധത്തിന്റെ കോട്ട പണിതത്.

മാധ്യമങ്ങൾ, വിദ്യാഭ്യാസം, മതസംഘടനകൾ, സാംസ്കാരിക പ്രചാരണങ്ങൾ— എല്ലാം ആയുധങ്ങളായി അദ്ദേഹം ഉപയോഗിച്ചു. തോക്കിന്റെ കരുത്തിനേക്കാൾ വാക്കിന്റെ കരുത്ത് ജനങ്ങളുടെ മനസ്സിൽ ആഴത്തിൽ പതിയുന്നതാണെന്ന് അദ്ദേഹം തെളിയിച്ചു.

ചെ ഗുവേരയും ഖാമനെയിയും തമ്മിലുള്ള താരതമ്യം അത്ഭുതകരമാണ്. ഭൂഖണ്ഡം വ്യത്യസ്തം, മതം വ്യത്യസ്തം, രാഷ്ട്രീയരീതി വ്യത്യസ്തം, എന്നാൽ ഇരുവരുടെയും ആത്മാവിൽ ഒരേ സ്വരം മുഴങ്ങുന്നു: സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള ജനകീയ പോരാട്ടവും വിദേശ സാമ്രാജ്യത്വത്തോടുള്ള അസഹിഷ്ണുതയും.

ഇന്ന് ലോകത്തിന്റെ പലഭാഗത്തും നടക്കുന്ന പ്രതിരോധങ്ങൾ ഖാമനെയിയുടെ ആശയങ്ങളുടെ പ്രതികൃതികളാണ്. ഗാസയിലെ കുട്ടികൾ അമേരിക്കൻ ആയുധങ്ങളെ നേരിട്ട് ചെറുക്കുമ്പോൾ, യമനിലെ യുവാക്കൾ നിരോധനങ്ങൾക്കിടയിലും വിശ്വാസം കൈവിടാതെ മുന്നേറുമ്പോൾ, ഇറാഖ്-സിറിയയിലെ ജനങ്ങൾ സ്വന്തം മണ്ണിനായി പോരാടുമ്പോൾ—എവിടെയും ഖാമനെയിയുടെ ചിന്തയുടെ പ്രതിഫലനം കാണാം. “Soft power” ലോകം മാറ്റാൻ കഴിയില്ലെന്നു കരുതിയവരെ തെറ്റാണെന്ന് തെളിയിച്ച്, അദ്ദേഹം സ്വന്തം കാലഘട്ടത്തിൽ തന്നെ ജീവനോടെ ഒരു ഐക്കണായി മാറി.

ഖാമനെയിയുടെ കഥ, വെറും ഇറാന്റെ ചരിത്രമല്ല. അത് ലോകത്തിലെ ചെറുരാജ്യങ്ങൾക്കും ജനങ്ങൾക്കും നൽകുന്ന പ്രത്യാശയുടെ കഥയാണ്. വലിയ സാമ്രാജ്യങ്ങളുടെ ഭീഷണികൾക്കെതിരെ, സാമ്പത്തിക ഉപരോധങ്ങളുടെയും സൈനികാക്രമണങ്ങളുടെയും മുന്നിൽ, സാധാരണക്കാരുടെ ആത്മവിശ്വാസവും വിശ്വാസവും മതിയെന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതം നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. അയത്തുല്ലാഹ് അലി ഖാമനെയിയുടെ പ്രതിരോധരേഖകൾ ഒരു രാഷ്ട്രീയജീവിതത്തിന്റെ രേഖപ്പെടുത്തൽ മാത്രമല്ല, ആധുനിക ലോകചരിത്രത്തിന്റെ ഒരു ഭാഗമായി തന്നെ കാണപ്പെടുന്നു.

ഖാമനെയിയുടെ സ്വാധീനത്തിൽ ലബനാനിലെ ഹെസ്ബൊല്ലാഹ്, പാലസ്തീനിലെ പ്രതിരോധ പ്രസ്ഥാനങ്ങൾ, ഇറാഖ്, യെമൻ തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളിലെ ശിയാ സംഘടനകൾക്ക് പുതിയ ദിശ ലഭിച്ചു. ഖാമനെയി ആശയങ്ങളെ, വിശ്വാസത്തെ, ആത്മീയ മൂല്യങ്ങളെ തന്റെ രാഷ്ട്രീയശക്തിയായി മാറ്റി. ഇതുവഴി, ശാരീരിക പോരാട്ടത്തിനപ്പുറം, ദീർഘകാല പ്രതിരോധത്തിന്റെ മാതൃക അദ്ദേഹം ലോകത്തിനു മുന്നിൽ അവതരിപ്പിച്ചു.ദാരിദ്ര്യത്തിൽ നിന്ന് ഉയർന്ന് അന്താരാഷ്ട്ര രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ കേന്ദ്രങ്ങളിൽ സ്വാധീനം ചെലുത്തിയ ഖാമനെയിയുടെ ജീവിതകഥ, വെറും വ്യക്തിപരമായ ചരിത്രമല്ല. അത് 20-ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ രണ്ടാം പകുതിയിലും 21-ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യകാലങ്ങളിലും ആഗോള രാഷ്ട്രീയത്തെ സ്വാധീനിച്ച ഒരു വലിയ പ്രസ്ഥാനം തന്നെയാണ്. ഖാമനെയി ഒരിക്കലും പോസ്റ്ററുകളിലോ മുദ്രാവാക്യങ്ങളിലോ മാത്രം ഒതുങ്ങുന്ന പ്രതീകമായിരുന്നില്ല; ജീവിച്ചുകൊണ്ടുതന്നെ ചരിത്രത്തിന്റെ ഭാഗമായ, ഇന്നും അന്താരാഷ്ട്ര ചർച്ചകളിൽ മുഖ്യസ്ഥാനത്ത് നിലകൊള്ളുന്ന നേതാവാണ് അദ്ദേഹം.